Psikoteknik Hakkında
PSİKOTEKNİK VE KULLANIM ALANLARI
Psikoteknik nedir ?
Psikoteknik değerlendirme çalışma psikolojisinin bir dalı olup, bireyin belirli bir işteki yeterliliğinin ortaya konması amacıyla, gerekli bedensel ve zihinsel özelliklerinin özel geliştirilmiş objektif yöntemler aracılığıyla ölçülmesidir. Başka bir deyişle psikoteknik değerlendirme, bireyin belirli bir işe uygun olup olmadığını anlamaya yönelik olarak tasarlanmış bir inceleme – değerlendirme yöntemidir.
| Psikoteknik´in kullanım alanları : 1. İşe ve işletmenin yapısına uygun eleman seçiminde, kişilerin özellik ve yeteneklerine uygun işlere yerleştirilmesinde insan kaynaklarına objektif veriler sağlamak. 2. İş kazalarını ve dolayısıyla bu konuda meydana gelecek maliyet ve sorumlulukları minimize etmede. Yapılan araştırmalarda iş kazalarının oluş sebebinin % 90´ının insan faktöründen, geriye kalan % 10´luk faktörün ise araç ve gereç hatalarından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bu bağlamda psikoteknik laboratuvarı olarak amacımız; kişi-iş uyumunun sağlanamaması nedeniyle oluşan iş kazalarını sayısal olarak en aza indirmektir. 3. Terfi sistemi, örgüt ilişkisi, ücret ve prim sisteminin düzenlenmesinde insan kaynaklarına objektif veriler sağlamak. Psikoteknik test ve değerlendirmelerle uygun noktaya uygun çalışanın yükseltilmesi kararının alınmasında yöneticilere sayısal veriler sunarak kolaylık sağlar. 4. Meslek-iş seçimi konusunda kararsız kalmış, mesleki yetenek ve ilgilerinin farkında olmayan “öğrencilere” psikoteknik testler sayesinde kılavuzluk etmek, önerilerde bulunmak. 5. Yetenek, zeka, tutum ve kişilik özelliklerini öğrenmek amacıyla “bireysel” olarak başvuran kişilere bilimsel ve güvenilir sonuçlar sunarak, kendilerini tanımalarını ve geliştirmelerini sağlayacak bir zemin oluşturmak. Psikoteknik değerlendirme, bugün pek çok endüstrileşmiş ülkede, eleman seçimi ve işe yerleştirmede bir yöntem olarak kullanılmakla birlikte sürücü seçimi konusunda öncelikli çalışma alanı bulmuştur. Oysa iş kazaları sadece sürücülerde değil, endüstrinin her kesimindeki çalışanlarında ölüm ve sakatlıklar oluşturmakta veya en azından çalışanın işe uygun olmaması iş verimini düşürmektedir. İşe ve işletmenin yapısına uygun eleman seçiminde, adayların özellik ve yeteneklerine uygun işlere yerleştirilmesinde en tutarlı ve objektif yoldur. İşletmelerde bir işgören işe alınırken; kişinin eğitim ve deneyimi, fizik muayene ve laboratuar bulguları ile psikoteknik muayeneleri yapılmalıdır. Oysa birkaç işletme/kurum hariç (Örneğin; Hava Kuvvetlerinin pilot seçimi, Kara Kuvvetlerinin tank, ağır araç şoför seçimi, İETT´nin şoför seçimi vb.) seçimde sadece kişinin eğitim ve deneyimine ve bazı fizik muayene sonuçlarına bakılmaktadır. İş–kişi uyumuna yönelik çalışmalarda kişi değerleme ve bazı bireysel özellikleri analiz etmek için yararlanılan psikoteknik yöntemin aracı özel olarak geliştirilmiş testlerdir. Psikoteknik yöntemde, özel olarak geliştirilmiş testler değişik insan kaynakları uygulaması için bir değerleme, karşılaştırma ve tahmin aracıdır. İnsan kaynakları uygulamasında kullanılan testlerin sonucu genelde sayısaldır. Bu nedenle yorumu ve kişilerin karşılaştırılması da kolay olmaktadır. |
| Sürücülerde psikoteknik değerlendirme ; Sürücülerin güvenli araç kullanmalarını sağlayan; o Zihinsel özelliklerinin (dikkat, muhakeme, algı, hafıza vb.), o Psikomotor yeteneklerinin (tepki hızı, göz-el-ayak koordinasyonu vb.), o Tutum, davranış, alışkanlık ve kişilik özelliklerinin (sorumluluk, risk alma, saldırganlık vb.) bilgisayar destekli özel geliştirilmiş objektif test yöntemleri kullanılarak ölçülmesi ve sürücülük açısından uygunluğu / yeterliliği hakkında bir sonuca varılmasıdır. Bu becerilere sahip olmanın, kurallara uygun karar verme ve doğru motor hareketleri yaparak kazalardan kaçınabilme ve güvenli araç kullanabilmenin ilk basamağı olarak değerlendirilir. Günümüze değin sürücülere ilişkin birçok araştırma yapılmıştır. Bunlardan birisi de TÜSİAD adına hazırlanan bir rapordur. Bu çalışmada, İstanbul´daki 795 şoförun incelendiği ve en az iş kazası ve ruhsal bozukluk gösterenlerin İETT şoförlerinin olması dikkati çekmiştir. Araştırıldığında, İETT müdürlüğüne bağlı psikoteknik laboratuarın bulunması ve işe uygun eleman seçiminde kullanılmasının etkin olduğu değerlendirilmiştir. Sürücülerin psikoteknik raporu almasını gerektiren yasal mevzuat ; Karayolu Taşıma Yönetmeliğinin 36/d maddesi gereğince; “sürücülerin yolcu ve eşya / yük taşımacılığına ait taşıtlarda çalışabilmesi için, bedeni ve psikoteknik açıdan sağlıklı olduklarını gösteren bir sağlık raporunu yetkili sağlık kuruluşlarından her beş yılda bir almaları” ger ekmektedir. Ayrıca; 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre; 1 yıl içinde 5 kez hız ihlali (madde 51), 1 yıl içinde 2 nci kez 100 ceza puanını doldurma (madde 118), 5 yıl içinde 3 kez alkollü araç kullanma (madde 48) nedeniyle ehliyetlerine el konulan sürücülere, psikoteknik değerlendirme ve psikiyatri muayenesi yapılmakta ve sonucuna göre ehliyetleri iade edilmektedir. Psikoteknik değerlendirmede kullanılan testler : VİYANA TEST SİSTEMİ : Avusturya´lı Dr. Schuhfried GmbH kuruluşunun geliştirdiği, adayların zihinsel özelliklerinin ve psikomotor becerilerinin belirlenmesi amacıyla kullanılan ve özellikle Avrupa ülkelerinde geniş kullanım alanı bulunan bilgisayar destekli bir psikoteknik ölçme ve değerlendirme sistemidir. Test sisteminin içerdiği ve adaylara uygulanan alt testler şunlardır: · Tepki Hızı ve Kalitesi Testi (DT) · Dikkat Düzeyi Testi (SIGNAL) · Muhakeme Testi (SPM) · Görsel Süreklilik Testi (LVT) · Hız-Mesafe Tahmin Testi (HMT) · Sürekli Dikkat ve Problem Çözme Testi (COG) · Periferal Görme ve İkili İşlem Becerisi Testi (İİB) · Taşistoskopik Görsel Algı Testi (TAVTMB) Bilgisayar teknolojisinin olanakları sayesinde adı geçen testler tüm adaylara tarafsız, bilimsel ve herkes için standart koşullarda uygulanmakta ve bir sonuca varılmaktadır. Ülkemizde trafik alanında yeni yeni uygulanmaya başlanan psikoteknik değerlendirmenin, ilerleyen yıllarda öneminin daha çok kavranacağını ve buna bağlı olarak daha geniş uygulama alanı bulacağını söyleyebiliriz. |